नेप्सेको परिचय: नेपालको प्रमुख शेयर बजार बुझ्नुस्

नेपालमा शेयर बजारको कुरा गर्दा सबैभन्दा पहिले सम्झनामा आउने संस्था हो — नेप्से (NEPSE)। धेरैलाई यसको नाम त थाहा होला, तर यसको काम, महत्व र प्रक्रिया अझै प्रष्ट बुझ्न बाँकी हुन सक्छ। त्यसैले आजको लेखमा हामी नेप्से बारे सरल तर पूर्ण जानकारी प्रस्तुत गर्दैछौं — Zen Article शैलीमा, नयाँ र मौलिक तरिकाले।

📌 नेप्से के हो?

नेप्से (Nepal Stock Exchange) नेपालको एक मात्र शेयर बजार हो, जहाँ कम्पनीहरू आफ्ना शेयर (साधारण वा प्राथमिक) सूचीकृत गरेर सार्वजनिक रूपमा किनबेच गर्न सक्छन्। यसले निजी क्षेत्रका कम्पनीहरूलाई पूँजी जुटाउने मौका दिन्छ र सर्वसाधारणलाई कम्पनीको हिस्सेदार बन्ने अवसर प्रदान गर्छ।

🏢 स्थापना र इतिहास

नेप्सेको स्थापना २०५० सालको कात्तिक २६ गते भएको हो। यसअघि नेपालमा पूँजी बजारको विकासको सुरुवात “Security Exchange Center” बाट भएको थियो। पछि सुधार गर्दै आधुनिक पूँजी बजारको रुपमा नेप्से आएको हो।

🧩 नेप्से कसरी काम गर्छ?

नेप्सेमा शेयर कारोबार दलाल (broker) मार्फत हुन्छ। तपाईंले कुनै कम्पनीको शेयर किन्न चाहनुभयो भने तपाईंलाई SEBON (नेपाल धितोपत्र बोर्ड) बाट प्रमाणित कुनै ब्रोकर कम्पनीको सेवा लिनुपर्छ।

प्रक्रिया यस्तै हुन्छ:

1. तपाईंले DMAT खाता खोल्नु पर्छ।
2. ब्रोकरसँग खाता खोलेर Trading Account सक्रिय गर्नुपर्छ।
3. त्यसपछि तपाईं Secondary Market मा गई शेयर खरिद/बिक्री गर्न सक्नुहुन्छ।

💹 नेप्से इन्डेक्स भनेको के हो?

नेप्से इन्डेक्स (NEPSE Index) भनेको बजारमा सूचीकृत कम्पनीहरूको समग्र प्रदर्शनलाई मापन गर्ने सूचक हो। यसले बजार उकालो गयो कि ओरालो भन्ने जानकारी दिन्छ। यदि इन्डेक्स बढ्यो भने बजारको अवस्था सकारात्मक मानिन्छ।

📈 नेप्सेमा के–के कारोबार हुन्छ?

नेप्सेमा मुख्यतः निम्न धितोपत्रहरूको कारोबार हुन्छ:

• साधारण शेयर (Common Shares)
• डेबेन्चर/बन्ड
• म्युचुअल फण्ड
• हकप्रद शेयर (Rights Share)
• बोनस शेयर

🧠 किन जान्न जरूरी छ?

यदि तपाईं भविष्यमा शेयर लगानी गर्न चाहनुहुन्छ भने नेप्से बारे बुझ्नैपर्ने हुन्छ। यसले तपाईंलाई वित्तीय निर्णयहरू लिन सजिलो बनाउँछ, साथै देशको आर्थिक स्वास्थ्य पनि बुझ्न सकिन्छ।

🔍 रोचक तथ्यहरू:

• नेपालमै हाल नेप्सेमा ३००+ कम्पनी सूचीकृत छन्।
• कारोबार हरेक कार्यदिवसमा बिहान ११ बजेबाट सुरु हुन्छ।
• कारोबार C-ASBA प्रणाली, TMS (Trading Management System) र MeroShare जस्ता डिजिटल टूलमार्फत गर्न सकिन्छ।

निष्कर्ष:

नेप्से केवल एक संस्था होइन — यो नेपालको पूँजी बजारको मेरुदण्ड हो। यहाँको सक्रियता र पारदर्शिता हाम्रो समग्र अर्थतन्त्रको प्रतिबिम्ब हो। त्यसैले, यदि तपाईं पनि आर्थिक रूपले सचेत बन्न चाहनुहुन्छ भने आजैदेखि नेप्से बुझ्ने अभ्यास गर्नुहोस्।

📘 अबको सल्लाह:
शेयर बजारमा लगानी गर्नु अगाडि कम्पनीको वित्तीय विवरण, बजारको अवस्था र आफ्नो जोखिम वहन गर्ने क्षमताबारे स्पष्ट जानकारी लिनुहोस्।